Leven in plaats van overleven!

Helaas is dit wat veel mensen herkennen in een proces van herstel. Of dit nu herstel is van COVID, overbelasting, een burn-out of een gebroken knie. Om wat voor reden dan ook kan jij je leven niet meer uitvoeren zoals jij dat gewend was. BAM, daar zit je dan. Thuis, met je neus op de feiten gedrukt en volledig gericht op jezelf. De dagen duren lang en het perspectief is (vaak) onduidelijk. Hoe deal je dan met jezelf? In deze fase worden karaktereigenschappen veelal versterkt. Wat resulteert in het feit dat je meestal niet de beste versie bent van jezelf. Het helpt om de situatie te accepteren en een modus te vinden waarin je je overgeeft aan het feit dat alles onduidelijk is. Maar dit is een gevecht omdat ons westerse brein hier niet op is ingesteld. Wij als mens kunnen niet zo goed de situatie loslaten zonder perspectief, een tijdspad en gestructureerde vastomlijnde stappen. Hoe komt dit? Hoe werkt dit in je brein? En wat zijn praktische tips om deze periode voor jezelf te overleven.

De eerste periode na uitval is vaak een periode die vanzelf gaat. Er is jou iets overkomen, je bent ziek of hebt veel lichamelijke klachten. De dagen vliegen om met jezelf ellendig voelen en je brein heeft nog geen ruimte om daarbij stil te staan. Heel je lijf heeft alle energie nodig om zo goed mogelijk te herstellen van de ergste klachten. Deze periode is rot maar vaak relatief ‘makkelijk’ door te komen. De tweede periode daarentegen is de periode dat je je lichamelijk iets beter voelt, je bent er nog niet en je bent nog aardig beperkt. Maar je hoofd is weer in staat om te denken. Help! Want juist dit gaat jou nu irriteren. Er komen continu vragen in je op? Hoelang gaat dit duren? Welke acties moet ik voorlopig afzeggen? En wat kan ik dan nu nog wel? Hoe zorg ik dat ik toch nog een beetje ‘nuttig’ ben en hoe kom ik mijn ‘lege’ dagen door. Karaktereigenschappen die je hebt, worden in deze fase vaak versterkt en kunnen je aardig in de weg zitten.

Als je alleen woont, is het noodzakelijk om (praktische) hulp te vragen. Kan iemand je halen en brengen? Wil iemand medicatie ophalen, boodschappen doen of je huis poetsen? En wat nou als hulp vragen net niet jou sterkste punt is. Als Je het liefst wat op de achtgrond bent en zelfstandigheid hoog in het vaandel hebt. Als je anderen liever niet tot last bent hierin en je het moeilijk vindt dingen uit handen te geven. Dan heb je al iets waar je aardig in kan vastlopen. Ook het “controle-hebben” willen ervaren is vaak iets wat in een herstelfase aan het licht komt. Wanneer je in een gezinssituatie zit kan het lastig zijn dat jij niet meer die rollen en taken kan uitvoeren die je gewend was. Je partner of de buurvrouw neemt het over en jij hebt er even geen zicht meer op. Je voelt jezelf het prettigste wanneer je dag productief is en dat is nou exact wat je dagen niet meer zijn. Behalve veel rusten wat bevorderlijk is voor je herstel.

Kortom allemaal oorzaken om naast het fysieke herstel ook nog eens niet lekker in je vel te komen zitten. Hoe heftiger de weerstand, hoe moeilijker je het voor jezelf maakt. Omdat je hierdoor niet de beste versie van jezelf bent, wordt ‘echt’ contact ook vaak beknopter. Communicatie kost moeite en energie. Met je partner bestaat de communicatie vooral uit regelzaken: Hoe laat ben je thuis? Neem je dat pakketje mee? Haal jij de kinderen op? Door minder ‘echt’ contact kun je jezelf daarnaast ook nog eens geïsoleerd voelen waardoor je in een vicieuze cirkel terecht kan komen. 

Maar naast dit alles speelt onzekerheid en het ontbreken van perspectief vaak een rol, wat mentaal zwaar kan wegen. Want wat gebeurt er in ons brein wanneer we geen einddatum hebben of een uitgestippeld pad? Het is nu eenmaal zo dat ons westers ontwikkeld brein nou eenmaal zo ontwikkeld en geprogrammeerd is dat wij zonder eindpunt niet of nauwelijks in staat zijn te relativeren. Wanneer we niet kunnen relativeren ontstaat er stress, wat zich overigens bij iedereen anders uit. De één wordt somber, de ander gaat piekeren en weer een ander komt niet meer tot actie en wordt door deze hele situatie passief. Iedereen schiet in zijn overlevingsmechanismes wat zorgt voor ‘overleven’. Zonder ankerpunten of deadlines als houvast ontstaat onvoorspelbaarheid wat het gevoel van uitzichtloosheid triggert. Door deze oncontroleerbaarheid verliest je brein grip, waardoor jij je niet prettig voelt en overgeleverd bent aan de situatie van ‘overleven’.

De zogeheten ‘executieve’ functies van ons brein stellen ons in staat om ons leven te plannen, zelfstandig te functioneren en impulsief gedrag af te remmen. Uit onderzoek is gebleken dat wanneer mensen onvoldoende lichamelijke activiteiten ondernemen (wat meestal door omstandigheden binnen het herstel ook niet mogelijk is) zij cognitief achteruitgaan. Het hebben van sociale contacten en het ervaren van voldoening, kan dit proces tegen gaan. Wel een uitdaging in deze volgende fase van jouw herstelperiode.

Maar wat zijn acties welke jou in deze fase kunnen helpen? Om van overleven naar leven over te gaan?
1. Maak een planning per week en per dag. Hoe ziet je week eruit? Wanneerkomt er hulp? En welke dagdelen zijn nog leeg?

2. Markeer de lege dagdelen in je agenda zodat je deze later kan invullen met tip nummer 3.

3. Stel voor jezelf twee lijstjes op. Een lijst met ‘nuttige dingen’ in en om het huis en een lijst met ‘leuke dingen’. Bij nuttige dingen kan je denken aan het inplakken van een foto boek, het ordenen van bestanden op je computer, het uitzoeken van kasten thuis, ruimtes die je wilt herorganiseren, spullen die je weg wil doen of tweedehands wil verkopen of zet jezelf eens aan die administratie die er al lang ligt. Probeer het lijstje met ‘leuke dingen’ zo concreet mogelijk te maken. Noteer hierop niet: wandelen. Maar noteer plaatsen waar je zou willen wandelen en eventueel routes, schrijf een specifieke winkel op waar je eens wilt kijken. Maar ook onderwerpen waarin jij je nog wil verdiepen qua boeken of op internet. Als je een nieuw recept wilt uitproberen schrijf dan ook op welk recept. Ook wanneer je jezelf een nieuwe activiteit wilt aanleren, schrijf je deze in stappen per actie uit. Als je bijv. wil gaan haken, is één actie haakspullen kopen, een ontwerp uitkiezen en de laatste actie is pas starten met haken. Wil je jij je eigen plantenbakken in elkaar zetten, bekijk dan eerst eens YouTube filmpjes over hoe je dat zou kunnen doen, materialen bestellen of verzamelen, voorbeelden uitkiezen op Pinterest, een hoekje in je tuin inrichten waar deze kan staan en de laatste stap is pas, beginnen met deze bak in elkaar zetten. Door acties zo specifiek mogelijk te noteren, wordt het makkelijker om je tot iets te gaan zetten en jezelf sneller ‘voldaan’ te voelen. Schrijf deze concrete (kleine) acties in je lege dagdelen. Je kan dan alsnog de keuze maken om het uiteindelijk niet te gaan doen omdat je jezelf niet goed genoeg voelt of omdat het regent. Maar de kans is veel groter dat wanneer je een blok hebt gemaakt in je agenda je gaat starten. Lege momenten monden anders sneller uit in op de bank zitten met je telefoon en jezelf lamlendig voelen. Zoals eerder toegelicht, heeft je brein ook echt ‘voldoening’ nodig om deze periode te overleven.

4. Structuur in de dag helpt. Sta bijvoorbeeld elke dag op dezelfde tijd op. Eet op vaste tijden. Ga op tijd naar bed. (oersaai maar goed voor je herstel)

5. Vermijd sociaal contact niet. Nodig (als dit mogelijk is qua prikkels) gedoseerd eens een vriend of vriendin uit. Bedenk een concrete activiteit zoals een spelletje doen of film kijken. Kijkwat er past bij jou mogelijkheden. Hierdoor is het aantrekkelijker voor de ander om te komen en maakt het voor jou makkelijker  om afleiding te zoeken
6. Beweeg binnen je mogelijkheden, dit houdt je brein fit.

7. Beloon jezelf wanneer er weer een week om is. Ondanks dat je niet heel de week ‘nuttig’ bent geweest, heb je deze week wel weer overleefd en je bent weer een stapje dichter bij je herstel.

8. Wees lief voor jezelf. Balen mag maar af en toe moet je jezelf ook een schop onder je kont geven. Er komt vast weer een einde aan deze periode ook al weet je nu nog niet wanneer dit is.

9. Bedenk voor jezelf wat de dingen zijn waar je nu wel tijd voor hebt en die je altijd al had willen uitzoeken of doen. En zet jezelf ertoe om dit nu eens uit te zoeken (vanaf de bank).

10. Lees een boek, luister een luisterboek, podcast of bekijk een documentaire. Maar zet je brein eens aan tot vernieuwing en uitdaging. In deze periode heeft je brein dit hard nodig.