Kom je opdagen voor jezelf? Herken en doorbreek de fases van bore-out en verveling.

Stel je voor: je zit thuis, dag in dag uit. Het is niet dat je veel te doen hebt, maar toch voel je je altijd moe. Je hebt weinig energie, je stelt alles uit, en het idee om weer écht iets te ondernemen lijkt onhaalbaar. Voor veel mensen klinkt dit als een herkenbaar verhaal. Misschien ben je net met pensioen gegaan, zijn zorgtaken weggevallen, of heb je simpelweg het gevoel dat je geen uitdaging meer hebt in je dagelijkse leven. Dit kan wijzen op een bore-out.

Wat is een bore-out precies?

We kennen allemaal wel het fenomeen burn-out, veroorzaakt door te veel werkdruk en stress. Maar wist je dat je ook ziek kunt worden van verveling? Een bore-out ontstaat als je structureel te weinig uitdaging hebt. Dit kan net zo uitputtend zijn als een burn-out. Hoewel een bore-out vaak wordt geassocieerd met mensen in het werkende leven, kan het ook voorkomen bij mensen die met pensioen zijn, hun zorgtaken verliezen, of bij jongeren die vastlopen in hun opleiding of het niet kunnen vinden van een passende en uitdagende baan of invulling van hun dag/leven. Wat de reden ook is, het gebrek aan prikkels leidt tot vermoeidheid, lusteloosheid, en zelfs fysieke klachten.

Herkenning in alledaagse situaties

Laten we eens kijken naar een paar herkenbare voorbeelden. Neem bijvoorbeeld Sophie, een 25-jarige vrouw die hoogbegaafd is. Ze studeerde rechten aan de universiteit, maar merkte al snel dat de stof haar niet genoeg uitdaagde. Omdat ze alles met minimale inspanning kon doen, bleef er weinig voldoening over. De colleges waren voor haar een routineklus, en ze kreeg het gevoel dat ze geen echte uitdaging tegenkwam. Ze stelde opdrachten uit, voelde zich steeds meer gedemotiveerd, en begon zich af te vragen of ze überhaupt de juiste richting had gekozen. Ondanks haar intellect voelde ze zich compleet vastlopen omdat haar capaciteiten nooit volledig benut werden.

Of denk aan Peter, een 68-jarige man die recent met pensioen is gegaan. Jarenlang heeft hij hard gewerkt en een drukke baan gehad als projectleider in de bouw. Nu hij geen verplichtingen meer heeft, geniet hij van zijn vrije tijd, maar na een paar maanden begint de leegte door te sijpelen. De structuur van de werkweek is weggevallen, hij heeft minder sociale contacten, en zijn dagen bestaan vooral uit wandelen en tv-kijken. Hij merkt dat hij zich verveelt en begint zich af te vragen waar hij nog echt toe doet.

Tom (24) heeft net zijn masterdiploma in psychologie op zak. Na jaren van hard studeren, vol verwachting en enthousiasme voor zijn toekomst, komt hij erachter dat het vinden van een passende baan moeilijker is dan hij had verwacht. Ondanks zijn goede resultaten en gedrevenheid, krijgt hij geen baan aangeboden. De arbeidsmarkt blijkt verzadigd en het duurt langer dan gedacht om ergens binnen te komen.

In het begin neemt hij de situatie luchtig op, genietend van zijn tijdelijke vrije tijd. Maar naarmate de weken en maanden verstrijken zonder concrete vooruitzichten, begint de verveling toe te slaan. De structuur van zijn studiejaren is weggevallen en Tom begint zich steeds minder gemotiveerd te voelen. Zijn dagen lijken doelloos, en zonder de uitdaging van werk voelt hij zich nutteloos. Dit zorgt ervoor dat hij taken uitstelt, zelfs eenvoudige klusjes zoals het bijwerken van zijn cv of het schrijven van sollicitatiebrieven. Het uitstelgedrag leidt tot stress en frustratie, wat zijn zelfvertrouwen verder ondermijnt.

Tom is niet alleen verward over zijn loopbaan, maar ook over zijn eigen capaciteiten. Hij begint te twijfelen aan zijn keuzes, en de stress van het niets doen houdt zijn systeem in een constante staat van onrust. Langzaam maar zeker raakt hij in een vicieuze cirkel van vermijding en stress. Wat ooit een veelbelovende toekomst leek, voelt nu als een zware last die hij moeilijk kan dragen.

En dan is er Marianne, een 60-jarige vrouw die jarenlang heeft gezorgd voor haar zieke moeder. Nu haar moeder is overleden, valt de zorg weg, en daarmee ook de dagelijkse structuur. Marianne had altijd een duidelijk doel en wist elke dag wat haar te doen stond. Nu die zorgtaak weg is, voelt ze zich verloren. Haar dagen lijken leeg en betekenisloos, en ze mist het gevoel van nut en voldoening. Ondanks dat ze eindelijk tijd voor zichzelf heeft, voelt ze zich lusteloos en doelloos.

Bore-out en uitstelgedrag:

Uitstelgedrag speelt vaak een grote rol bij mensen met een bore-out en zorgt niet alleen voor vertraging, maar houdt ook het systeem van stress en onrust in stand. Wanneer je blijft uitstellen, ontstaat er een onderliggende stress die constant aanwezig is. Dit heeft niets te maken met onwil of luiheid, maar is een automatische reactie van je systeem. Je hersenen schieten in een soort overlevingsstand: je voelt je overweldigd door taken die eerst misschien klein leken, maar nu als bergen op je schouders rusten.

Dit proces leidt uiteindelijk tot het verlies van zelfvertrouwen en geluk. Elke keer dat je een taak voor je uitschuift, lijkt het moeilijker om eraan te beginnen, en de stress stapelt zich verder op. Het is belangrijk om te erkennen dat uitstelgedrag geen persoonlijk falen is, maar een symptoom van een dieperliggend probleem. Zonder hier een oordeel aan te hangen, kun je leren dat het systeem van stress en uitstel je vastzet in een vicieuze cirkel waarin je steeds meer afstand voelt van jezelf en wat je gelukkig maakt.

Een van de belangrijkste stappen in het doorbreken van deze vicieuze cirkel is jezelf uitdagen met kleine acties en successen. Hiermee doorbreek je de keten van uitstel, en geef je je brein de kans om positieve ervaringen te koppelen aan actie. Dit helpt niet alleen om de stress te verminderen, maar versterkt ook je zelfvertrouwen en herstelt je gevoel van geluk en voldoening.

Fases van een bore-out

Een bore-out ontwikkelt zich in verschillende fases. Als je niet herkent waar je in zit, kun je snel verder in de spiraal van verveling, somberheid en uitputting terechtkomen.

1. De “Ik-vind-het-wel-prima-fase”:
In deze fase ervaar je een gevoel van onverschilligheid. Misschien merk je dat je niet echt meer enthousiast bent over je dagelijkse bezigheden, zoals bij Sophie die haar colleges zonder enige passie volgde. Het maakt je niet zoveel uit dat je geen grote plannen hebt of dat je dagen weinig structuur hebben. Alles voelt ‘wel oké’, maar zonder echte energie of vreugde.

2. De “Relativering-fase”:
Je begint te merken dat er iets wringt, maar je probeert het goed te praten. “Het is maar een fase”, “Anderen hebben het veel zwaarder”, of “Ik heb toch genoeg vrije tijd, waarom zou ik klagen?”. Dit is vaak de fase waarin je het gebrek aan uitdaging probeert te relativeren. Zoals Peter, die eerst dacht dat hij moest genieten van zijn pensioen, maar langzaam begon te beseffen dat hij iets miste in zijn dagelijkse leven. In werkelijkheid houd je jezelf tegen om iets te veranderen, terwijl de verveling en leegte toenemen.

3. De “Alarm-fase”:
Je begint duidelijker klachten te ervaren: je bent constant moe, kunt slecht slapen, je stelt dingen uit en zelfs leuke activiteiten kosten je veel energie. Je kunt je chagrijnig voelen, somber worden, en je motivatie verdwijnt steeds verder. Dit overkwam ook Marianne, die, na het verlies van haar zorgtaken, merkte dat ze steeds meer vastliep en geen idee had hoe ze haar dagen weer zinvol kon invullen. In deze fase voel je misschien ook dat je geen controle meer hebt over je leven. Dit kan erg frustrerend zijn, omdat je eigenlijk niet begrijpt waar het vandaan komt.

4. De “Instortings-fase”:
Dit is de fase waarin je volledig vastloopt. Je voelt je fysiek en mentaal uitgeput, je krijgt niets meer voor elkaar, en je dagen lijken zich eindeloos voort te slepen zonder enige vooruitgang. Alles kost je moeite, en zelfs kleine taken lijken overweldigend. Zoals Sophie, die steeds verder wegzonk in demotivatie en zich afvroeg waarom ze, ondanks haar intellect, niets kon oppakken dat haar echt voldoening gaf.

Hoe kom je uit een bore-out?

1. Erken je situatie:
Het begint met eerlijk zijn naar jezelf. Het is oké om te erkennen dat je niet gelukkig bent met waar je nu staat. Stel jezelf de vraag: hoe ziet mijn leven eruit als ik zo doorga? Wat als ik over vijf jaar nog steeds in deze situatie zit?

2. Probeer iets nieuws:
Doe eens iets wat je normaal niet zou doen. Dit kan klein beginnen, zoals een nieuwe hobby oppakken, een wandeling maken in een onbekend natuurgebied, of een interessante podcast luisteren. Door nieuwe prikkels aan te gaan, zet je je brein weer aan het werk.

3. Stel haalbare doelen:
Maak to-do lijstjes van kleine, concrete taken. Dit kunnen praktische zaken zijn, zoals het opruimen van je kamer, maar ook leuke dingen, zoals het koken van een nieuw recept. Door kleine stapjes te zetten, voel je je langzaam weer actiever.

4. Vier je successen:
Beloon jezelf voor elke stap die je zet, hoe klein ook. Heb je eindelijk dat project afgemaakt waar je al weken tegenop zag? Vier het met iets leuks, zoals een traktatie of een middag voor jezelf.

5. Zoek uitdagingen die je aanspreken:
Misschien is het tijd om opnieuw te ontdekken wat je leuk vindt. Durf jezelf te vragen: wat geeft mij energie? Waar word ik enthousiast van? Probeer op ontdekkingstocht te gaan, zonder de druk dat je meteen alles moet weten.

Kom opdagen voor jezelf

Een bore-out is geen gemakkelijk proces om doorheen te komen, zeker niet als je niet eens meer weet wat je leuk vindt. Maar de eerste stap naar herstel is jezelf serieus nemen. Kom opdagen voor jezelf, elke dag een beetje meer. Geef jezelf de ruimte om te ontdekken waar je energie van krijgt, en onthoud dat herstel tijd kost. Het is oké om hierin te struikelen – het belangrijkste is dat je blijft opstaan en blijft zoeken naar wat jou voldoening geeft.

Je hoeft dit niet alleen te doen. Als je merkt dat je vastloopt, kun je altijd hulp inschakelen om samen te kijken hoe je uit deze situatie komt en weer stappen zet in de richting van een leven waar je energie van krijgt.