Diepe ontspanning: Wat is dit en hoe kom je erin?

Als ergotherapeut ben ik ervan overtuigd dat diepe ontspanning essentieel is om tot herstel te kunnen komen. Het klinkt misschien simpel en zelfs wat suf, maar het is absoluut noodzakelijk om te herstellen van klachten, hoe moeilijk het ook kan zijn om dit te doen, het gaat je helpen om van je klachten af te komen omdat je hiermee je zelf herstellend vermogen aanzet.

Wat is diepe ontspanning?

Diepe ontspanning is een staat van zijn waarin je parasympathisch zenuwstelsel de leiding neemt en je hoofd en lichaam daadwerkelijk tot herstel komt. Het is ontspanning op een inactieve manier, wat onder andere gemeten kan worden met een Garmin activity tracker die ik in de praktijk gebruik. Lees hierover hier en hier meer. Deze staat is noodzakelijk om de processen van het afvoeren van afvalstoffen, celvernieuwing en het verlagen van stresshormonen goed te laten plaatsvinden, en activeert zo het zelfherstellend vermogen van je lichaam.

Waarom is diepe ontspanning zo moeilijk?

Diepe ontspanning is een vaardigheid die je moet leren. In onze drukke samenleving, waar we altijd in beweging zijn en onszelf voortdurend blootstellen aan prikkels, wordt diepe ontspanning vaak over geslagen. We zijn gewend om fysiek én mentaal constant actief te zijn, met de druk om altijd ‘aan’ te staan, vooral door social media en smartphones. Daardoor vergeten we dat ons lichaam en brein af en toe rust nodig hebben om optimaal te functioneren en zich te herstellen van alle prikkels.

Wanneer je herstelt van klachten, kan het leren van diepe ontspanning het verschil maken tussen genezing en stagnatie. Het is een vaardigheid die je moet ontwikkelen en die, als je deze onder de knie hebt, je de rest van je leven ten goede zal komen.

Het leren om diep te ontspannen is niet altijd makkelijk en kan in het begin behoorlijk lastig zijn. Je voelt misschien ongemak of weerstand omdat je lichaam niet gewend is aan rust. In een wereld die draait om altijd maar doorwerken en het bereiken van doelen, kan vertragen aanvoelen als een onmogelijke uitdaging. Toch is het juist die vertraging die je dichter bij je innerlijke rust brengt. Het is het begin van een proces waarin je niet alleen lichamelijke ontspanning vindt, maar ook ruimte voor reflectie en verbinding met jezelf – iets wat we vaak verloren zijn in de dagelijkse drukte.

Diepe ontspanning als essentiële tool voor herstel

Voordat je die innerlijke rust en verbinding met jezelf bereikt, is diepe ontspanning vooral een tool om je zelfherstellend vermogen aan te slingeren. Dit is nodig om klachten te verminderen of te laten verdwijnen. Ik weet dat veel mensen een hekel hebben aan de term “diepe ontspanning”, maar helaas moet je hier even doorheen. Er zijn verschillende vormen van diepe ontspanning, en wat voor de één werkt, werkt voor de ander niet. Daarom is het belangrijk om in het proces naar herstel verschillende technieken uit te proberen om te ontdekken wat bij jou past.

In het begin, als je dit niet gewend bent, kan het voelen alsof niets werkt. Maar door het zichtbaar te maken met de Garmin, die aangeeft wanneer iemand wel of niet in ‘diepe ontspanning’ kan komen, wordt de noodzaak soms duidelijker. Uiteindelijk kan het leuk zijn om te ontdekken welke tool zichtbaar helpt om je zenuwstelsel in die staat van ontspanning te brengen.

Dit betekent niet dat je vanaf nu elke dag je hele leven lang op een matje moet gaan liggen ademen. Zie het in eerste instantie als iets tijdelijks, een vaardigheid die je onder de knie moet krijgen om te herstellen. Maar het zou natuurlijk geweldig zijn als je iets ontdekt wat je nog niet kende en wat je integreert in je leven.

Maar ook als deze integratie uitblijft, dan is het in elk geval een waardevolle tool in je rugzak waar je op kunt terugvallen wanneer je voelt dat je zenuwstelsel dat nodig heeft, of wanneer je weer in een mindere periode zit. Zie het als je eigen EHBO-kit voor het herstellen van je zenuwstelsel, waarop je in de toekomst indien nodig kan terugvallen. Maar voor nu is het vooral belangrijk om door de weerstand heen te breken, je open te stellen en te ontdekken welke vormen voor jou passend zijn in je herstel.

Wat zijn vormen van diepe ontspanning?

Er zijn verschillende manieren om diepe ontspanning te bereiken. Hier zijn enkele vormen die ik vaak aanbeveel in mijn praktijk:

• Acupressuurmatje: Het gebruik van een acupressuurmatje stimuleert drukpunten in je lichaam, helpt spanning loslaten en bevordert de bloedsomloop, wat bijdraagt aan een diepere staat van ontspanning. In de praktijk hebben we verschillende matjes die je kunt uitproberen.
• Inzetten van een oogkussentje: Soms helpt het om je ogen te verzwaren met een oogkussentje, bijvoorbeeld gevuld met lavendelpitjes. Dit helpt je om dieper in ontspanning te komen, vooral als je in liggende positie wilt ontspannen.
• Ademhalingsoefeningen: Bij ademhalingsoefeningen is het belangrijk om vooral te vertragen. Een langere uitademing dan inademing is vaak effectief. Een voorbeeld is om eerst een ‘f’ geluid te maken tijdens de uitademing, gevolgd door een rustige inademing. Dit helpt je systeem te vertragen.
• Voelen stimuleren: In rugligging kun je één hand op je hart en één hand op je buik leggen en je bewust worden van hoe je lijf aanvoelt. Stel jezelf vragen zoals: “Waar heb ik nu behoefte aan?” Dit helpt je om meer in contact te komen met je lichaam.
• Lummelen: Soms is het gewoon helemaal niets doen een geweldige manier om je zenuwstelsel te kalmeren. Lummelen helpt je om te vertragen en je gedachten de vrije loop te laten.
• Stilte tijd: Tijd voor jezelf nemen in stilte is misschien wel een van de meest krachtige manieren om diepe ontspanning te bereiken. Dit biedt je ruimte voor zowel fysieke als mentale rust en reflectie.
• In gebed gaan: Voor sommige mensen helpt het om in actieve of inactieve vormen van gebed te zoeken naar rust en ontspanning, bijvoorbeeld door liggend op bed tot jezelf te komen.
• Mediteren: Dit kan zowel begeleid met audio of zelf gedaan worden. Meditatie helpt om het brein te kalmeren en het zenuwstelsel tot rust te brengen.
• Een bodyscan: Dit kan zowel begeleid als zonder audio gedaan worden. Het helpt je om systematisch door je lichaam te gaan en te ontspannen.
• Yoga Nidra: Een vorm van diepe meditatie die je lichaam en geest in een staat van volledige rust brengt. Het bevordert zowel fysieke als mentale ontspanning.
• Binaurale beats: Geluiden met verschillende frequenties voor elk oor die je hersengolven stimuleren en helpen je in een ontspannende staat te komen. Dit kan ideaal zijn voor herstel.
• Luisteren naar audio: Het luisteren naar bijvoorbeeld podcasts, luisterboeken of muziek kan helpen om in een staat van diepe ontspanning te komen, vooral als je kiest voor rustgevende audio.
• Slapen: Dit klinkt misschien simpel, maar er is niets beters dan slapen. Als slaap de enige manier is waarop je diepe ontspanning kunt bereiken, kijken we samen naar manieren om dit te verbeteren, zodat het niet alleen een manier wordt om te ontsnappen, maar echt een hersteltool.

In de praktijk onderzoeken we samen welke vorm voor jou werkt en wat je kunt uitproberen. Vertrouw erop dat we vast iets gaan vinden dat je zenuwstelsel in de juiste staat van ontspanning brengt.

Conclusie

Diepe ontspanning is geen luxe of keuze; het is een noodzakelijke voorwaarde voor herstel, hoe suf en saai het ook klinkt. Het is een vaardigheid die je kunt leren en die, wanneer je het eenmaal beheerst, je hele leven ten goede zal komen. Hoewel het in het begin moeilijk kan zijn, biedt het uiteindelijk toegang tot een dieper niveau van herstel en zelfinzicht. In een wereld die altijd in beweging is, is vertragen en echt tot rust komen misschien wel de meest krachtige manier om je lichaam en geest te genezen.