Het leven als mijnenveld: omgaan met triggers vanuit sensaties van het zenuwstelsel

Soms voelt het leven alsof je wandelt door een mijnenveld. Ik zie het bij mezelf, en bij veel mensen die ik begeleid in mijn praktijk. Er ontstaat bewustzijn. Iemand staat stil. Blikt terug op het leven. Juist op het moment dat iemand tot stilstand komt, ontstaat er ruimte . Er wordt teruggeblikt op het leven, op wat is geweest – en dan opent zich het veld van verwerking.

Ik noem het een mijnenveld, omdat je tijdens een doodnormale dag zomaar geraakt kunt worden door iets wat je uit balans brengt. Dat veld hoeft niet zwaar of donker te zijn maar is soms wel ingewikkeld. Maar ik zie het niet als iets negatiefs, Integendeel: het is een toegangspoort tot loslaten, helen en groeien. Mits je leert begrijpen wat er gebeurt, en hoe je hier zelf invloed op kunt uitoefenen. Want dan heb je écht goud in handen.

Het mooie is: wat via het lichaam is opgeslagen, kan ook via het lichaam worden losgelaten. Met deze methode kun je herkennen én ontladen van oude pijn. Dat doe je niet met je hoofd, maar door bewustzijn en aandacht te brengen naar je lichaam. Door te leren voelen wat er speelt, zonder oordeel. Door toe te laten wat zich aandient, in plaats van het te onderdrukken.

Wat je meedraagt is niet wie je bent, het is wat je hebt meegemaakt. En dat verschil maakt ruimte. Ruimte om opnieuw te kiezen. Om oude patronen stap voor stap los te laten en te gaan leven vanuit rust en verbinding.

Wat ligt er onder die spanning?
In eerdere blogs, zoals De functie “bevriezen” van ons brein: een mechanisme voor overleving en Snel oplopende kramp in het zenuwstelsel: hoe krijg je grip?, schreef ik al over het zenuwstelsel. Over hoe spanning en emoties zich kunnen vastzetten in je lichaam. Als volwassene hebben wij vandaag de dag ook nog altijd ons oerinstinct van vechten, vluchten en bevriezen. Wat er als kind bij jouw ook al zat, al vanaf dat jij een zenuwstelsel hebt zijn deze primaire instincten aan het roer. Wanneer vechten of vluchten geen optie is – dan is bevriezen de weg die het lichaam kiest en dat gaat vaak onbewust. En precies dat mechanisme zorgt ervoor dat spanning niet ontladen wordt, maar vastgezet raakt in het lichaam.

Het lastige van een freeze-respons is dat het er niet altijd uitziet als ‘bevriezen’. Iemand kan ogenschijnlijk gewoon functioneren, werken, zorgen, presteren. Maar onder de oppervlakte staat het zenuwstelsel permanent op dempen, negeren of aanpassen. Dit noemen we ook wel een chronische freeze: een staat waarin je emoties niet écht voelt of erkent, en signalen van je lichaam worden weggeduwd.

Maar die signalen verdwijnen niet. Wat niet gevoeld of verwerkt is, blijft opgeslagen in je systeem – tot er een trigger komt. En dan lijkt het alsof je “opeens” wordt overspoeld, maar in werkelijkheid wil iets ouds gezien worden. Je lichaam grijpt die kans om alsnog te ontladen. Tenzij je niet weet wat er gebeurt. En dan raak je juist verder verstrikt. Maar dat ga ik je in deze blog verder uitleggen en leren zodat jij baas wordt over hoe jij jouw eigen mijnen gecontroleerd tot ontploffing maakt.

Het celgeheugen en de terugkerende pijn
Het boek Celgeheugen beschrijft dit proces helder: onverwerkte ervaringen zetten zich vast in het lichaam, gekoppeld aan overtuigingen en beschermingsmechanismen. En zolang ze daar blijven, herhaal je patronen. Je blijft zwelgen in dezelfde pijn, frustratie of lichamelijke klachten, zelfs als je cognitief ‘weet’ dat je verder wil.

Maar er is een keerpunt. Een moment van besef: alles wat geweest is, is geweest – en wat voor me ligt, daar heb ik invloed op.

Het leven als mijnenveld
Daar gebruik ik vaak dus de metafoor van “het mijnenveld” voor omdat ik deze zelf ook echt zo ervaar. Soms heb je een rustige wandeling – het leven stroomt, je geniet, je zenuwstelsel is ontspannen. Maar op andere momenten stap je op een mijn: je wordt getriggerd. Je schrikt, raakt overweldigd, je lichaam reageert heftig en je hoofd lijdt je af om alleen maar de pijn of irritatie te voelen uit deze situatie. Maar dat is niet hoe het werkt.

Die triggers zijn geen toeval. Ze raken iets ouds aan. Iets wat er ooit niet mocht zijn – boosheid, verdriet, machteloosheid, angst. En het enige wat die oude gevoelens nog willen, is: gezien worden, doorvoeld worden, en dan het systeem verlaten.

Hoe laat je een mijn gecontroleerd ontploffen?
Hieronder beschrijf ik een route die ik vaak uitleg aan cliënten. Een manier om het leven niet te vermijden, maar wél om te leren hoe je met een ‘mijn’ omgaat als je er eentje tegenkomt.

Stap 1. Ga wandelen (lees: ga leven)
Zolang je het leven aangaat, kom je mijnen tegen. Maar ze maken het spel – en jij leert hoe je ze ontwapent.

Stap 2. Je wordt getriggerd – herken het als een mijn
Het moment van besef is essentieel: “Oh… dit is weer zo’n trigger.”
Je herkent het aan de intensiteit. Je reactie voelt buiten proportie, groots, soms zelfs verwarrend – alsof het niet helemaal past bij de situatie van nu.

Wees dan alert. Want juist op dat moment is het verleidelijk dat je hoofd het overneemt: je wijst een ander aan als boosdoener, projecteert al je gevoelens op die persoon of situatie, en denkt dat daar ‘het probleem’ ligt. Maar vaak zijn dit secundaire emoties – afleiders die je weghouden bij de werkelijke kern. In deze blog over primaire en secundaire emoties leg ik uit hoe je het verschil herkent.

Stap 3. Observeer jezelf
Wat voel je? Wat gebeurt er in je lijf? Welke herinnering komt boven? Is je reactie passend bij de situatie of wijst het op iets ouds?

Stap 4. Schrijf en onderzoek
Zoek een veilige plek. Schrijf op wat je voelde. Wat raakte je? Welke waarden voelde je overschreden? Wees eerlijk – ook als het gaat over boosheid op iemand die dichtbij staat. Onder boosheid zit vaak iets anders: gemis, pijn, afwijzing, primaire emoties die gevoeld willen worden.

Stap 5. Ga op zoek naar de oorsprong

Stel jezelf de vraag: Waar herken ik dit gevoel van?
→ Wanneer voelde ik me eerder zo – bijvoorbeeld ongezien, onveilig, afgewezen?
→ Zijn dit gevoelens die ik vaker heb gehad? En wat is mijn allereerste herinnering hierbij?

Probeer niet te blijven hangen in recente gebeurtenissen, maar ga terug naar de kern – de oorspronkelijke wond, niet de afleiding. Vaak ligt die kern in je kindertijd, ergens tussen 0 en 7 jaar, of in de gevoelige fase van 7 tot 15 jaar. Juist dáár zijn de fundamenten gelegd voor hoe je nu voelt, denkt en reageert. Door terug te keren naar die eerste laag, geef je jezelf de kans om echt te helen.

Stap 6. Doorvoelen en loslaten
Dit is misschien de moeilijkste stap. Niet in theorie, maar in doen. Doorvoelen betekent dat je blijft bij het gevoel zonder het weg te duwen.

Je hebt de mijn geraakt. Je hebt er last van gehad, maar hem nog niet onschadelijk gemaakt. Daarom is het zo belangrijk om te oefenen met het doorvoelen – op jouw manier.

Ga liggen in een comfortabele houding. Dat mag in foetushouding, maar ook gewoon op bed onder een warm dekbed. Sla je armen om jezelf heen of aai zachtjes kalmerend over je arm.

En zeg dan tegen jezelf, hardop of van binnen, afhankelijk van wat er geraakt is:

“(Naam), wat ben jij vaak afgewezen geweest. En wat heb ik – jijzelf – jou ook vaak afgewezen. Wat hebben wij ons vaak alleen gevoeld. En dat voelen we ons vandaag de dag nog steeds. Wat hebben wij samen veel moeten doorstaan. En wat heftig dat wij nog steeds patronen bij ons dragen die onszelf saboteren. Patronen die groei in de weg zitten. Die leiden tot lichamelijk ongemak, ziekte of aanhoudende emoties.

Ik zie je nu. Ik voel je. En ik laat los wat ons niet langer dient. Ik stel me voor dat alles wat vastgezet is in mijn systeem zich nu loslaat – zodat ik vrij ben in mijn volgende wandeling (of leven, wat voor jou past).”

Laat de tranen komen. Beweeg, zucht, tril – wat er ook wil gebeuren. Stel je voor dat je lichaam doet wat het nodig heeft om los te laten. Alles wat vastzat in je systeem, mag nu ruimte krijgen. Zodat jij verder kunt.

Geloof me, ik weet hoe stom, ingewikkeld en moeilijk dit klinkt. Maar ga het vooral doen is mijn tip! Dan ervaar je de heling vanzelf. En wees niet ontmoedigd door het mijnenveld wat er nog ligt. Het ligt er letterlijk voor jouw om jezelf vrij te maken van al jouw opgeslagen freezes. Als jij het maar ziet en wil zien!

Misschien goed om nog te benoemen: sommige mijnen kunnen terugkomen, ook al heb je ze eerder doorvoeld. Dat betekent niet dat je het ‘niet goed hebt gedaan’. Het wijst er meestal op dat je systeem toen slechts één deel van de ervaring aankon – en dat er nu een ander stukje van het geheel gezien wil worden.

Zie het als een gelaagd proces. Elke keer dat je een mijn doorvoelt, neemt de heftigheid iets af. En als zo’n mijn vaker terugkeert, zul je merken dat hij op een gegeven moment zijn kracht verliest. Of hij blijft liggen – maar dan zie je hem. Je wordt er niet meer door geraakt tijdens je wandeling. Je negeert hem niet, maar je herkent hem. Je kunt hem zelfs groeten. Omdat hij onderdeel is van jou. En jij hebt geleerd ermee te leven, zonder jezelf erin te verliezen.

Je zenuwstelsel als kompas
Elke trigger is een kans om iets ouds te helen. Hoe moeilijk ook. Maar het begint bij bewustzijn. Je zenuwstelsel liegt niet. Het vertelt je precies waar nog spanning zit. En het helpt je – als je durft te luisteren – om laagje voor laagje jezelf te transformeren.

Eerlijk? Dit is toch goud als je dit eenmaal doorhebt!
Het is zó waardevol om te begrijpen hoe jouw systeem werkt – en hoe je daar zelf mee kunt leren spelen.

Hopelijk helpt deze blog jou om het spel van het leven met iets meer vertrouwen te spelen.
Om jouw eigen mijnenveld te leren trotseren, met zachtheid én moed. En ook al zijn sommige wandelingen zwaar, en valt thuiskomen soms tegen – je hebt intussen iets geleerd wat je altijd met je meedraagt: hoe je jezelf kunt dragen, midden in het leven.

Voorbeeldvragen:
Ik weet dat het voor veel mensen lastig is om bij het échte gevoel te komen. Soms lijkt het alsof je niks voelt, of juist van alles tegelijk. Wat dan helpt, is schrijven. Niet denken, maar gewoon je pen laten gaan. Laat je onbewuste spreken – niet je analyserende brein. Want zodra je gaat analyseren, sluit je jezelf af van wat gevoeld wil worden.

Hieronder een aantal verdiepende vragen die je helpen om bij de kern te komen van wat er speelt:

• Hoe voel ik me – echt?
• Wat raakt mij hierin het meest?
• Wat zou ik het liefst willen zeggen of zelfs willen schreeuwen in deze situatie?
• Welke overtuiging zit hier mogelijk onder?
  (Bijv. “Ik doe het nooit goed”, “Ik ben niet belangrijk”)
• Wanneer voelde ik dit eerder in mijn leven?
• Welke gevoelens zijn mij het meest bekend?
  (Maak een lijstje: bijvoorbeeld verdriet, schaamte, eenzaamheid…)
• Welke rol nam ik vaak in als kind?
  (Bijv. de zorgende, de aanpasser, de onzichtbare)
• Wat had ik toen nodig – wat ik nu nog steeds mis?
• Als ik terugdenk aan mezelf als kind… wat zou ik dat kind nu willen geven of zeggen?
• Wat zegt dit gevoel over wat ik belangrijk vind?
  (Welke waarde of verlangen zit hieronder?)

Laat je verrassen door wat er naar boven komt. En onthoud: alles wat gevoeld wil worden, wil jou iets vertellen. Geef het ruimte – zonder oordeel.

Wil je hier hulp bij?
Lees dan meer blogs op mijn website of volg een van de trajecten waarin dit proces centraal staat. Ik bied je praktische tools en begeleiding om – via je lichaam – oude spanning te ontladen en stap voor stap een nieuw, veilig fundament in jezelf op te bouwen. Je hoeft het niet alleen te doen. Heb jij een mijn? Bespreek het dan de volgende keer dat wij elkaar zien. Vaak lukt het in gesprek met een ander om wél tot de kern te komen. Dat kan natuurlijk ook met iemand anders in je leven – een veilige relatie of een onvoorwaardelijke vriendschap. Juist het spiegelen, het hardop uitspreken, helpt om te ontdekken wat er echt in jou leeft!

Succes en geniet van je wandelingetjes in het leven.

Aanvullende leestips:

• Boland, M. (2013). Celgeheugen: hoe je lichaam je leven bepaalt. AnkhHermes.
• Levine, P. A. (2010). De tijger ontwaakt: heling van trauma. Altamira.
• Van der Kolk, B. (2014). The Body Keeps the Score. Penguin Books.
• Kabat-Zinn, J. (2013). Waar je ook gaat, daar ben je. Ten Have.